Философи
Нийгмийн философи /бие даалтын ажил/
Нийгмийн философи /14 хуудастай бие даалтын ажил онлайнаар уншихаар болон word файлаар нь татаж авахаар орууллаа/
Философи үүссэн цагаас нийгэм гэж юу ву? гэсэн асуудал гарч тайлбарлаж ирсэнсэн. Англиар “social philosophy”, Оросоор “социальная философия”, “философия общества” гэдэг нэрийг Монголоор “нийгмийн философи” гэж орчуулдаг. Англи-саксон хэлтнүүдийн зарим бүтээлд нийгмийн харилцааны болон улс төрийн харилцааны үзэгдлүүдийг, тухайлбал анархизм, авторитари ёс, арьсны өнгөөр ялгаварладаг онол зэргийг авч үздэг философи салбарыг “нийгмийн философи” гэж нэрлэдэг байна. Ийм маягийн явцуу тодорхойлолтыг хэсэгчилсэн аналитик тодорхойлолт гэдэг.
Нийгмийн амьдралын гол хүрээ бүрийг шалтгаант юм уу функциональ харилцаанд нэгдэлтэйгээр авч үзэн философиддог мэдлэгийн салбар “нийгмийн философи” гэдэг ойлголтыг өргөн утгаар хэрэглэдэг. Нийгмийн философид улс төрийн, нийгмийн хүрээний, эдийн засгийн , оюуны, эрх зүйн, түүхийн зэрэг олон салбар багтдаг. Нийгмийн философууд судалдаг зүйл, онолч агуулга, үнэлэмж, арга зүйгээрээ ялгаатай байдаг ч дэвшүүлсэн асуудалд нийтлэг зүйлс байдаг. Эдгээрийг нь онцолсон нийгмийн философийн тодорхойлолтыг “нэгтгэгч” /интеграль эсвэл синтетик/ хэмээн тодотгодог. Нийгмийн философийн зарим чиглэл судлах зүйлээрээ адил байдаг атлаа яагаад бие биеээ үгүйсгэж оршдог вэ?
дэлгэрэнгүйФилософи 
Философи буюу Гүн ухаан нь хорвоо ертөнц ба хүний нийгмийн мөн чанар, түүнчлэн хүний амьдралын утга учирын талаар эцэслэн тунгааж, аль болох түгээмлээр зөвшөөрөгдөхүйц тайлбарыг хайж судлах ухаан юм.
Философи гэдэг нь грек хэлний "φίλος" буюу дурлах, "σοφία" буюу цэц мэргэн гэсэн хоёр үгний нийлбэрээс гаралтай бөгөөд "цэц мэргэнд дурлах" гэдэг утгаар хэрэглэгдэж байв.
дэлгэрэнгүйЁс зүйн философи 
Ёс зүйн философи нь философийн нэг төрөл юм.
18-р зууны Пруссын философич Иммануил Кант шинжлэх ухааныг өөрийнхөө протестант хүмүүжлийн зан суртахууны хатуу шаардлагын зарчимтай зохицуулж,зан суртахууны үндсэн зарчмуудыг учир зүйн хувьд үндэслэхийг оролдсон.
Философичид ёс зүйн тухай ярихдаа үнэн хэрэгтээ бие биенээсээ огт ондоо гурван асуудлыг гаргаж тавьдаг. Энэ нь:
дэлгэрэнгүйНийгмийн философи 
Нийгмийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Жон Стюарт Милль нийгмийн тулгарсан асуудлыг шийдвэрлэхэд утилитаризмын зарчмыг хэрэглэх үйлсэд бүх амьдралаа зориулсан.Тэрээр өөрийн бүтээлээр энэ зарчимд гурван шинэтгэл хийсэн. Энэ нь:
дэлгэрэнгүйУлс төрийн философи 
Улс төрийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Улс төрийн философийн гол шийдэх асуудал бол төрийн эрх мэдэлийн хүлээн зөвшөөрөгдөх тухай юм. Жан Жак Руссо энэ асуудлыг "Нийгмийн гэрээний тухай" гэдэг өөрийн зохиолдоо тод гаргаж тавьсан.
дэлгэрэнгүйУрлагийн философи 
Урлагийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Плато эртний грекийн яруу найрагчдыг тэд зөвхөн бодит байдлыг дуурайн хуулбарлаж,сонсогч олныг үнэнээс холдуулан зайлуулж байна гэж шүүмжилсэн. Үүгээрээ тэр урлагийн үүрэг ба үнэ цэнийн тухай одоо хүртэл хэлэлцсээр байгаа асуудлыг дэвшүүлэн тавьсан байна.
дэлгэрэнгүйШашны философи 
Шашны философи нь философийн нэг төрөл юм.
19-р зууны философч Сёрен Къеркегор өөрийн гол анхаарлаа сүсэг бүшрэл,аврагч,нүгэл,аймшиг гэх мэтийн шашны ойлголтуудад төвлөрүүлэн Умард Европын протестант христийн үзэлтнүүдтэй хэлэлцэн тохирох бүх насаараа оролдож байв. Түүний олон тооны зохиол нь шашны сүсэг бишрэлийн туршлагыг шинжлэн судлах ба өөрийн амьдарч байсан бэртэгчин нийгмийг шүүмжлэх хоёрыг нэгэн зэрэг хосолсон ажил байсан юм.
дэлгэрэнгүйТанин мэдэхүйн онол 
Танин мэдэхүйн онол нь философийн онол юм.
16-р зуунд Францын агуу их математикч, эрдэмтэн, философич Рене Декарт бид юу мэдэж чадах вэ, мэдлэгийг хаанаас авч болох вэ гэдэг тухайд үндсэн суурь болох асуудлыг дэвшүүлсээр философи дахь эргэцүүллийн чиг хандлагыг өөрчилжээ. Декартын эргэлцэх арга нь үнэн магад нь бүрэн төгс батлагдаагүй итгэл үнэмшил бүхнийг шалгахыг шаардсан. Бидний амьдралд байнга дайралддаг математикийн,шинжлэх ухааны,шашны болон өдөр тутмын ерийн итгэл үнэмшлийн ихэнх нь иим шалгалтыг даван гарч чадахгүй болохыг Декарт харуулж чадсан юм.
дэлгэрэнгүйМетафизик 
Метафизик гэдэг бол оршин байгаа юмсын шинж чанарын философийн судалгаа юм.
17-р зуунд Лейбниц орчлон ертөнц нь хувааж үл болох энгийн юмс буюу субстанцаас бүрэлдэн тогтдог гэдэг онолыг боловсруулаад тэднийг монад гэж нэрлэжээ.Өөрийн гаргасан монадын онолын тусламжтайгаар Лейбниц орон зай,цаг хугацаа ба оюун ухааны шинж чанарыг тайлбарлахыг оролдсон.
дэлгэрэнгүйМөнх тэнгэрийн философи 
Мөнх тэнгэрийн философи нь Монголчуудын язгуур гүн ухаан юм.
13-р зууны эхэнд Монголчууд ертөнцийг хоёр эхлэлтэй гэж үзэж байсныг философид дуализм хэмээдэг.
Тухайлбал: Монголчуудын ойлгож байснаар эр үүтгэл хэмээх эцэг тэнгэр бол ухамсарын шинжтэй, эм үүтгэл хэмээх эх газар бол матерын төлөвтэй ажээ. Монголчууд хүн нас барахыг өөд боллоо гэж хэлдэг, Чингис хааныг Монголын Нууц Товчоонд "тэнгэрт халив" гэсэн байдаг. Энэ бол Монгол хүний ухамсар, оюун ухаан, сүнс тэнгэрээс ирж түүнрүүгээ буцдаг гэсэн үзэлийг баримтжуулж байгаа жишээ мөн. Мэдээж хүний махан бие бол газраас бүтэж түүндээ буцан шингэдэг билээ. Тийм ч учраас "Үржилт эх газраа үхэж хэвтэх бие минь" гэсэн байдаг. Харин Чингис хааны философийн талаар хийсэн хамгийн том нээлт бол мөнх тэнгэрийг ухаарсанд оршиж байгаа юм. Энэ нь Монголыг нэгтгэх, дэлхийг байлдан дагуулах түүхэн үйл явдалтай шууд холбоотой байна.
дэлгэрэнгүй
Нийгмийн философи /14 хуудастай бие даалтын ажил онлайнаар уншихаар болон word файлаар нь татаж авахаар орууллаа/Нийгмийн амьдралын гол хүрээ бүрийг шалтгаант юм уу функциональ харилцаанд нэгдэлтэйгээр авч үзэн философиддог мэдлэгийн салбар “нийгмийн философи” гэдэг ойлголтыг өргөн утгаар хэрэглэдэг. Нийгмийн философид улс төрийн, нийгмийн хүрээний, эдийн засгийн , оюуны, эрх зүйн, түүхийн зэрэг олон салбар багтдаг. Нийгмийн философууд судалдаг зүйл, онолч агуулга, үнэлэмж, арга зүйгээрээ ялгаатай байдаг ч дэвшүүлсэн асуудалд нийтлэг зүйлс байдаг. Эдгээрийг нь онцолсон нийгмийн философийн тодорхойлолтыг “нэгтгэгч” /интеграль эсвэл синтетик/ хэмээн тодотгодог. Нийгмийн философийн зарим чиглэл судлах зүйлээрээ адил байдаг атлаа яагаад бие биеээ үгүйсгэж оршдог вэ?
дэлгэрэнгүй
Философи буюу Гүн ухаан нь хорвоо ертөнц ба хүний нийгмийн мөн чанар, түүнчлэн хүний амьдралын утга учирын талаар эцэслэн тунгааж, аль болох түгээмлээр зөвшөөрөгдөхүйц тайлбарыг хайж судлах ухаан юм.
Философи гэдэг нь грек хэлний "φίλος" буюу дурлах, "σοφία" буюу цэц мэргэн гэсэн хоёр үгний нийлбэрээс гаралтай бөгөөд "цэц мэргэнд дурлах" гэдэг утгаар хэрэглэгдэж байв.
дэлгэрэнгүйЁс зүйн философи нь философийн нэг төрөл юм.
18-р зууны Пруссын философич Иммануил Кант шинжлэх ухааныг өөрийнхөө протестант хүмүүжлийн зан суртахууны хатуу шаардлагын зарчимтай зохицуулж,зан суртахууны үндсэн зарчмуудыг учир зүйн хувьд үндэслэхийг оролдсон.
Философичид ёс зүйн тухай ярихдаа үнэн хэрэгтээ бие биенээсээ огт ондоо гурван асуудлыг гаргаж тавьдаг. Энэ нь:
дэлгэрэнгүйНийгмийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Жон Стюарт Милль нийгмийн тулгарсан асуудлыг шийдвэрлэхэд утилитаризмын зарчмыг хэрэглэх үйлсэд бүх амьдралаа зориулсан.Тэрээр өөрийн бүтээлээр энэ зарчимд гурван шинэтгэл хийсэн. Энэ нь:
дэлгэрэнгүйУлс төрийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Улс төрийн философийн гол шийдэх асуудал бол төрийн эрх мэдэлийн хүлээн зөвшөөрөгдөх тухай юм. Жан Жак Руссо энэ асуудлыг "Нийгмийн гэрээний тухай" гэдэг өөрийн зохиолдоо тод гаргаж тавьсан.
дэлгэрэнгүйУрлагийн философи нь философийн нэг төрөл юм.
Плато эртний грекийн яруу найрагчдыг тэд зөвхөн бодит байдлыг дуурайн хуулбарлаж,сонсогч олныг үнэнээс холдуулан зайлуулж байна гэж шүүмжилсэн. Үүгээрээ тэр урлагийн үүрэг ба үнэ цэнийн тухай одоо хүртэл хэлэлцсээр байгаа асуудлыг дэвшүүлэн тавьсан байна.
дэлгэрэнгүйШашны философи нь философийн нэг төрөл юм.
19-р зууны философч Сёрен Къеркегор өөрийн гол анхаарлаа сүсэг бүшрэл,аврагч,нүгэл,аймшиг гэх мэтийн шашны ойлголтуудад төвлөрүүлэн Умард Европын протестант христийн үзэлтнүүдтэй хэлэлцэн тохирох бүх насаараа оролдож байв. Түүний олон тооны зохиол нь шашны сүсэг бишрэлийн туршлагыг шинжлэн судлах ба өөрийн амьдарч байсан бэртэгчин нийгмийг шүүмжлэх хоёрыг нэгэн зэрэг хосолсон ажил байсан юм.
дэлгэрэнгүйТанин мэдэхүйн онол нь философийн онол юм.
16-р зуунд Францын агуу их математикч, эрдэмтэн, философич Рене Декарт бид юу мэдэж чадах вэ, мэдлэгийг хаанаас авч болох вэ гэдэг тухайд үндсэн суурь болох асуудлыг дэвшүүлсээр философи дахь эргэцүүллийн чиг хандлагыг өөрчилжээ. Декартын эргэлцэх арга нь үнэн магад нь бүрэн төгс батлагдаагүй итгэл үнэмшил бүхнийг шалгахыг шаардсан. Бидний амьдралд байнга дайралддаг математикийн,шинжлэх ухааны,шашны болон өдөр тутмын ерийн итгэл үнэмшлийн ихэнх нь иим шалгалтыг даван гарч чадахгүй болохыг Декарт харуулж чадсан юм.
дэлгэрэнгүйМетафизик гэдэг бол оршин байгаа юмсын шинж чанарын философийн судалгаа юм.
17-р зуунд Лейбниц орчлон ертөнц нь хувааж үл болох энгийн юмс буюу субстанцаас бүрэлдэн тогтдог гэдэг онолыг боловсруулаад тэднийг монад гэж нэрлэжээ.Өөрийн гаргасан монадын онолын тусламжтайгаар Лейбниц орон зай,цаг хугацаа ба оюун ухааны шинж чанарыг тайлбарлахыг оролдсон.
дэлгэрэнгүйМөнх тэнгэрийн философи нь Монголчуудын язгуур гүн ухаан юм.
13-р зууны эхэнд Монголчууд ертөнцийг хоёр эхлэлтэй гэж үзэж байсныг философид дуализм хэмээдэг.
Тухайлбал: Монголчуудын ойлгож байснаар эр үүтгэл хэмээх эцэг тэнгэр бол ухамсарын шинжтэй, эм үүтгэл хэмээх эх газар бол матерын төлөвтэй ажээ. Монголчууд хүн нас барахыг өөд боллоо гэж хэлдэг, Чингис хааныг Монголын Нууц Товчоонд "тэнгэрт халив" гэсэн байдаг. Энэ бол Монгол хүний ухамсар, оюун ухаан, сүнс тэнгэрээс ирж түүнрүүгээ буцдаг гэсэн үзэлийг баримтжуулж байгаа жишээ мөн. Мэдээж хүний махан бие бол газраас бүтэж түүндээ буцан шингэдэг билээ. Тийм ч учраас "Үржилт эх газраа үхэж хэвтэх бие минь" гэсэн байдаг. Харин Чингис хааны философийн талаар хийсэн хамгийн том нээлт бол мөнх тэнгэрийг ухаарсанд оршиж байгаа юм. Энэ нь Монголыг нэгтгэх, дэлхийг байлдан дагуулах түүхэн үйл явдалтай шууд холбоотой байна.
